ΕΡΝΕΣΤΟ ΚΑΡΝΤΕΝΑΛ - Ποιητής της «αγίας επανάστασης»...

«Εγώ έχω μοιράσει παράνομα φυλλάδια
Κραυγάζοντας ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ! στη μέση του δρόμου
Εγώ συμμετείχα στην εξέγερση του Απρίλη
Ομως χλομιάζω όταν περνώ κάτω από το σπίτι σου
Και μια μόνη ματιά σου με κάνει να τρέμω (...)»

Ο Ερνέστο Καρντενάλ, όπως τον φιλοτέχνησε ο Ralph Tepel

Ο Καρντενάλ είναι μια από τις πιο σημαντικές μορφές του αιώνα μας. Είναι ένας καθολικός ιερέας, όμως κι επαναστάτης ενάντια στην εκκλησιαστική ιεραρχία. Ενας σύγχρονος «μυστικός», ο οποίος, για ένα διάστημα απομονώθηκε από τον κόσμο σαν μοναχός μαζί με τον Βορειοαμερικανό ποιητή Θωμά Μέρτον. Ενας ιεροκήρυκας της «θεολογίας της απελευθέρωσης», που ίδρυσε μια κοινότητα ποιητών - χωρικών στο Αρχιπέλαγος του Σολεντινάμ. Πάνω απ' όλα, ένας φλογερός επαναστάτης ενάντια στη δικτατορία των δύο Σομόζα. Στη συνέχεια, ένθερμος υποστηρικτής της κυβέρνησης των «Σαντινίστας». Διέδωσε την ιθαγενή κουλτούρα, της οποίας τους μύθους και τις φόρμες ενσωμάτωσε στο έργο του. Κηρύσσει τη Βίβλο, αλλά πιστεύει και στο μαρξισμό - λενινισμό. Υποστηρίζει τα φιλειρηνικά, αλλά και τα ένοπλα κινήματα εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Εχει τα πόδια στη γη και το κεφάλι ...στον ουρανό. Η πνευματική του δημιουργία αποτελεί μόνο μια πλευρά αυτού που ο ίδιος αποκαλεί «έργο της ζωής».

Ο Ερνέστο Καρντενάλ θεωρείται ο κληρονόμος του κινήματος της Vanguardia, που γύρω στο 1930 προσπάθησε ν' ανανεώσει την ποίηση της Νικαράγουα, απαλλάσσοντάς την από τον ακαδημαϊσμό και το ρητορισμό. Ο ποιητής οδηγεί αυτήν την ανανέωση στην κορύφωσή της. Εισάγει τον όρο «εξωτερίκευση». Δηλαδή, ποίηση αντικειμενική, αφηγηματική και ανεκδοτολογική. Ποίηση φτιαγμένη από τα στοιχεία της πραγματικής ζωής, ποίηση «ακάθαρτη». Πηγαίνει ένα βήμα πιο μπροστά, ακολουθώντας τα χνάρια των «Ωδών» του Πάμπλο Νερούδα, ο οποίος μίλησε, επίσης, για «ακάθαρτη ποίηση».

Δικαιολογημένα ο Μάριο Μπενεντέτι θεωρεί τον Καρντενάλ «δάσκαλο» των επικοινωνιακών ποιητών, οι οποίοι εμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1960. Εξήντα χρόνια μετά τον Ρομπέν Νταρίο, ο Καρντενάλ οδηγεί τη νικαραγουανή ποίηση στους αντίποδες της ρητορικής πρότασης των μοντερνιστών. Η αλλαγή είναι ριζική και αποφασιστική.

Ο Καρντενάλ είναι μια από τις πιο σημαντικές μορφές του αιώνα μας. Είναι ένας καθολικός ιερέας, όμως κι επαναστάτης ενάντια στην εκκλησιαστική ιεραρχία. Ενας σύγχρονος «μυστικός», ο οποίος, για ένα διάστημα απομονώθηκε από τον κόσμο σαν μοναχός μαζί με τον Βορειοαμερικανό ποιητή Θωμά Μέρτον. Ενας ιεροκήρυκας της «θεολογίας της απελευθέρωσης», που ίδρυσε μια κοινότητα ποιητών - χωρικών στο Αρχιπέλαγος του Σολεντινάμ. Πάνω απ' όλα, ένας φλογερός επαναστάτης ενάντια στη δικτατορία των δύο Σομόζα. Στη συνέχεια, ένθερμος υποστηρικτής της κυβέρνησης των «Σαντινίστας». Διέδωσε την ιθαγενή κουλτούρα, της οποίας τους μύθους και τις φόρμες ενσωμάτωσε στο έργο του. Κηρύσσει τη Βίβλο, αλλά πιστεύει και στο μαρξισμό - λενινισμό. Υποστηρίζει τα φιλειρηνικά, αλλά και τα ένοπλα κινήματα εθνικής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Εχει τα πόδια στη γη και το κεφάλι ...στον ουρανό. Η πνευματική του δημιουργία αποτελεί μόνο μια πλευρά αυτού που ο ίδιος αποκαλεί «έργο της ζωής».

Γεννήθηκε το 1925 στη Γρανάδα, το 1943 ταξίδεψε στο Μεξικό, όπου δέχτηκε τις επιδράσεις των λογοτεχνικών και πολιτικών κύκλων που θα σημαδέψουν τη ζωή του. Στη συνέχεια, πήγε στη Νέα Υόρκη και για άλλες σπουδές. Στις ΗΠΑ γνώρισε το κίνημα των «μπίτνιξ», με κορυφαίο τον Αλεξ Γκίνσπεργκ.

Τα πρώτα του βιβλία είναι «Ωρα μηδέν», «Ψαλμοί» και «Προσευχή για την Μέριλιν Μονρό και άλλα ποιήματα». Ομως, το πιο σημαντικό του έργο της πρώτης περιόδου είναι τα «Επιγράμματα», με πρότυπο τους Λατίνους ποιητές Κάτουλο και Προπέρθιο.

Τα έργα της ωριμότητάς του «Αμφίβολο στενό», «Αφιέρωμα στους Αμερικανούς Ινδιάνους», «Εθνικό τραγούδι», «Χρησμός πάνω στη Μανάγκουα», τον τοποθετούν στο κέντρο της νοτιοαμερικανικής ποίησης και τον καθιερώνουν σαν λαϊκό ποιητή.

Το πρώτο είναι μια αξιοσημείωτη επανεγγραφή των αμερικανικών «Χρονικών», που αναφέρονται στην ανακάλυψη των νησιών της Καραϊβικής. Με πρωτότυπο τρόπο ξαναγράφει τα χρονικά σα να ήταν ρεπορτάζ της επικαιρότητας. Ετσι, το χρονικό γίνεται συγχρόνως ποίηση και προφητεία.

Στο «αφιέρωμα στους Αμερικανούς Ινδιάνους» αποτίει φόρο τιμής στις ιθαγενείς κουλτούρες, συμπεριλαμβανομένης και της βορειοαμερικανικής. Ο Καρντενάλ βλέπει στους πρωτόγονους ιθαγενείς λαούς μια οπτική θέασης της ζωής (συλλογικό αίσθημα, αγάπη στον πλησίον), που θα του άρεσε να πραγματοποιηθούν στην εποχή μας.

Στο «Χρησμός πάνω στη Μανάγκουα» μαντεύει το σεισμό που κατέστρεψε την πρωτεύουσα το 1972. Το γεγονός αυτό συντέλεσε στην επιτάχυνση της πτώσης της δικτατορίας του Σομόζα. Στο «Εθνικό τραγούδι» προφητεύει την αναγέννηση της χώρας του: «Η Νικαράγουα είναι ή θα είναι η Νέα Γη της Επαγγελίας».

Η παραγωγή του Καρντενάλ είναι εκτεταμένη και τις τελευταίες δεκαετίες. Δύο μεγάλα και αντιτιθέμενα πάθη τον ωθούν. Από τη μια πλευρά, υπεράσπιση των «Σαντινίστας», στην κυβέρνηση των οποίων διατέλεσε υπουργός Πολιτισμού. Από την άλλη, η θρησκευτική πίστη. Σε όλα του τα έργα δείχνει πως οι δύο πόλοι προσπαθούν να συνυπάρξουν σε μια μόνο φόρμα στράτευσης. Ο τίτλος ενός έργου του τα λέει όλα: «Η αγιότητα της επανάστασης» (1976).

Τα τελευταία χρόνια, γράφει τις αναμνήσεις του και ασχολείται με ανθολογίες της νικαραγουανής ποίησης. Παρά τη μεγάλη του ηλικία, μαζί με την, επίσης, στρατευμένη ποιήτρια Κλαριμπέλ Αλεγκρία, παραδίδει (εθελοντικά) μαθήματα ποίησης σε παιδιά πάσχοντα από καρκίνο. Χαιρέτισε από τους πρώτους τη νίκη των Σαντινίστας στις τελευταίες εκλογές, παραμένοντας πιστός στα ιδανικά μιας ολόκληρης ζωής.

Κική ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ- http://www1.rizospastis.gr/